سر فصل ها
هنر در پیش از تاریخ
خاستگاه شکل در هنرهای تجسمی
هنر در شرق کهن
پیدایش نمایش و رقص در ایران
بنیان شعیره ای رقص و تکامل آن
خاستگاه های اجتماعی نغمه
و...
در میان موجودات، تنها انسان است که می داند سرانجام، خواهد مُرد و یا دست کم تنها موجودی است که معنای مرگ را به خوبی دریافته است و همواره در پی چاره ای بوده است تا از مرگ خود، پیشگیری کند.
انسان، با صرف نظر از تعالیم آسمانی، گرچه نتوانسته است این صادقانه ترین پدیده هستی (مرگ) را درمان کند، اما به این دستاورد مهم پی برده است که اگرچه جسم انسان می میرد، ولی می توان کاری کرد که «نامِ» وی همیشگی شود و این، تنها با روی آوردن به هنر و صنعت، عملی و شدنی است.
انسان به تدریج دریافت که با زنده ماندن نام، دیگر تمام نمی شود و در جریان ذهن دیگران زنده می ماند. تلاشهای آگاهانه در این راستا فراوان و گوناگون اند؛ از کندن نام خود بر تنه درخت گرفته تا ساختن بناهای یادبود و عام المنفعه و کتیبه ها و نگاشتن کتابها و سرودن اشعار و... همه نشان از تلاش آدمی برای زنده ماندن است.
یکی دیگر از آثار خلق آفرینه های هنری - که می توان آن را بهره اجتماعی هنر نامید - این است که هنرمند با هنر خود، این دریافت را به دست می آورد که او دیگر یک فرد محدود و محصور در کالبد تن نیست، بلکه از مرز «خود» گذشته و به عرصه «انسان جهانی» و «انسان تاریخی» رسیده است؛ تمام همنوعان هم روزگارش از خلاقیت روحانی او بهره برده اند و در گذر زمان برای نسلهای آینده، مفید است و خود را در کنار آیندگان احساس می کند. این احساس را می توانیم «حس انتشار» بنامیم. احساسی که با آن، انسانِ محلی به انسان جهانی و تاریخی تبدیل می شود.انسان هنرمند برای همنوعان خود، سودمند است و با این سودمندی به فضیلت انسانی دست یافته است. در چنین شرایطی است که در می یابیم پرداختن به هنر، باعث زلالی و شفافیت روح آدمی می شود و تا مرز شهود، فرا می رود...
