مروری بر کتاب
این کتاب، مجموعه ای از مقالات استاد برجسته و فقید زبان و ادبیات فارسی، «دکتر محمد معین» است که از سال 1318 در نشریات گوناگون منتشر شده است.تعدادی از مقالات کوتاه است، اما دقیق و حاوی نکات و کشفیات تازه. برخی دیگر، مفصل است و نشان می دهد که مؤلف طرح تالیف کتابی را داشته و فشرده آن کتاب را به صورت مقاله منتشر کرده است.
اغلب این مقالات را خود گردآورى کرده بود و در دفاترى به شکل تیراژاپار تنظیم نموده بود و در حواشى بسیارى از آنها چنانکه خوگرى او بود اضافات و حواشى فراوان نیز آورده بود به‌طورى که برخى از آنها از شکل اولیه خود خارج شده به صورت رساله‌اى مستقل درآمده بود و یا گسترده‌تر و سرانجام به صورت کتابى مفصل. این گردآورى دو جلد را شامل است.
بقیۀ مقالات را در پوشه‌اى ضبط کرده و معدودى بین آنها موجود نیست که شاید لابلاى کتابها و دوره‌هاى مجلات مخفى مانده است و هنوز به آنها دسترسى پیدا نکرده‌ام. این نقصان را خوشبختانه فهرست مقالات آقاى ایرج افشار نسبتا جبران کرده است.
بعد از بیمارى و درگذشت معین بسیارى از کارهاى نیمه‌تمامش معوق مانده بود و از اولویت بیشترى برخوردار. گرفتاریهاى ایام بیمارى و پس از فوت مجال را بر همۀ ما تنگ کرده بود همچنان‌که هنوز، بااین‌وجود از تلاش نایستادیم و ادامۀ راهش را پوئیدیم.
این مجموعه شامل بیست و شش مقاله است که به صورت زمانى گردهم قرار گرفته و جلد دوم نیز زیر چاپ است.
هدف از زمانى‌کردن مقالات بیشتر نشان دادن وضع مجلات و مطبوعات در گذشته بود که به نشر مقالات علمى علاقه‌مند بوده‌اند و در ضمن نیز قدردانى و اظهار امتنان از خدمات فرهنگى آنها؛ و دیگر نشان دادن پویش تکاملى کار وی.
مجموعۀ حاضر را مقدمه‌اى بایسته درخور بود. اندیشیدم که از یکى از دوستان نزدیک ایشان خواستار چنین مهمى بشوم. دریافتم که از آن کاروان، معدودى گرفتار به‌جا مانده‌اند و در تلاش مدام با مسئولیتهاى فراوان علمى و ادارى و. . .
نخواستم که از این طریق بارى بر خاطر آنها بیفزایم.
از این گذشته پس از فوت معین تاکنون بسیارى از سروران گرامى و عالیقدر علمى در مجالس متعددى که به مناسبت بزرگداشت او برپا داشته‌اند سخنانى که معرف پدر و کارش و شناخت واقعى او از دیدگاهشان بود گفتند و نوشتند که تاکنون مجالى براى اظهار امتنان و تشکر بایسته، میسر نشد. به پاس احترام همۀ این بزرگان که برخى زنده‌اند و بعضى به رحمت ایزدى پیوسته‌اند این مقدمه را به قسمتهایى از گفته‌ها و نوشته- هاى آنان اختصاص دادم.
بود که ذکر خیرى باشد از آنها. امیدوارم که در آیندۀ نزدیک موفق شویم همۀ این نوشته‌ها و گفته‌ها را به صورت کامل همانند «یاد در یادها» به دست چاپ دهیم باشد که از این طریق اندکى از دین خود را ادا کرده باشیم. به‌همین مناسبت این پیشگفتار را نیز «یاد در یادها» نامیدیم. که عبارتند از :
معین و قزوینى
معین و دهخدا
دو وصیت‌نامه از دهخدا
معین و نیما
وصیت‌نامۀ نیما یوشیج
معین و پورداود
معین و صدیق اعلم
معین و جمالزاده
معین و شهیدى
معین و زرین‌کوب
معین و افشار
معین و خاورشناسان
