مکتوبات - افست

«صدای معاصر» یکی از ره‌آوردهای زندگی روشنفکری باقر مؤمنی است. اندیشۀ این روزنۀ نشر، همزمان با رویداد سیاهکل شکل گرفت، به همیاری ناصر رحمانی‌نژاد و همت زنده‌یاد ولی‌الله محمدی، بنیان‌گذار انتشارات شبگیر. هدف صدای معاصر نشر نوشته‌ها، پژوهش‌ها و ترجمه‌های نویسندگان جوان معترض به وضع موجود بود، به ارزان ترین بها.

نخستین کتابی که صدای معاصر به انتشار رساند، ایران در آستانۀ انقلاب مشروطیت است. این کتاب در فروردین ماه 1350 پراکنده گشت. واپسین فرآورده صدای معاصر، از این ولایت نوشتۀ علی اشرف درویشیان است، به تاریخ خرداد 1352.

در این میان نوشته‌های محمود دولت‌آبادی، قدسی قاضی‌نور، علی‌اشرف درویشیان و ترجمه‌های زنده‌یاد عطا نوریان، علی کشتگر، ناصر زرافشان، محسن مینوخرد، علی طلوع و … نیز از سوی صدای معاصر در اختیار جامعۀ کتابخوان ایران آن روزگار قرار گرفت.

علی‌اشرف درویشیان یازده ماه پس از اینکه کتابش به انتشار رسید، در اردیبهشت 1353 به دست پایوران ساواک بازداشت شد و به زندان افتاد. بازداشت او چند ماه پس از دستگیری عطا نوریان و ابراهیم رهبر(دوست و همکار باقر مؤمنی) روی داد که به اتهام همکاری با چریک‌های فدایی خلق در اسفند 1352 زندانی شده بودند.

در فروردین 1352 ساواک ولی‌الله محمدی را به زندان انداخت. باقر مؤمنی در شهریور همان سال ایران را به سوی فرانسه ترک گفت. با دستگیری، محاکمه و حبس ناصر رحمانی‌نژاد در آذر ماه 1353 هرگونه امید به ادامۀ صدای معاصر از بین رفت.

صدای معاصر در طول حیات کوتاه خود 5 کتاب کودکان و 14 عنوان کتاب برای بزرگسالان منتشر کرد. یکی از این عناوین مکتوبات میرزا فتحعلی آخوندزاده در سال 1350 بود. باقر مؤمنی پیش از آن نیز آثاری از نویسندگان مدرن‌اندیش دوران مشروطه –از جمله تمثیلات میرزا فتحعلی آخوندزاده-را همراه با مقدمه‌ای روشنگرانه در معرفی اثر و مولف آن بازنشر کرده بود. اما مکتوبات از آن دست آثاری نبود که از صافی ادارۀ نگارش عبور کند، از این رو تصمیم به انتشار مخفیانه آن گرفته شد. مکتوبات که علیه اسلام، مذهب و آخوند بود با تیراژ 500 نسخه مخفیانه چاپ و به طور خصوصی و با قیمت همت عالی فروخته شد. کتاب‌ها نزد انتشارات شبگیر بود و مؤمنی و دوستانش افراد مورد اعتماد را همراه با یادداشتی نزد ولی‌الله محمدی می‌فرستادند تا نسخه‌ای را خریداری کنند. از اینکه چند نسخه از این کتاب به آشنایان مورد اعتماد فروخته شده، یا چه تعداد از آن به چنگ پایوران ساواک افتاده، اطلاع دقیقی در دست نیست. اما این نکته مسلم است که مکتوبات تا سال‌ها جزو کتاب‌های بسیار کمیاب بوده و هست و همین نسخه اکنون در بازار سیاه داخل کشور به قیمت‌های باورنکردنی فروخته می‌شود(آخرین نمونه مشاهده شده به قیمت 8 میلیون تومان عرضه شده است). در حالی که هدف آقای مؤمنی هنگام انتشار این آثار، ایجاد دسترسی ارزان علاقمندان به این گونه کتاب‌ها بود به همین دلیل دستمزدی برای خویش قائل نبود و از ناشر نیز تقاضا می‌کرد تا کتاب با کیفیتی مناسبی اما قیمتی بسیار اندک چاپخش شود.

چند سال پیش، آقای مؤمنی در آستانۀ 90 سالگی اجازه بازنشر تمامی آثار خود را به باشگاه ادبیات دادند و اکنون خوشحالیم که یکی از کمیاب‌ترین آثار وی را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهیم. امیدوارم با فراهم شدن چند عنوان باقیمانده در آینده نزدیک مجموعه آثار وی در باشگاه ادبیات کامل شود.