کتاب تاریخ مغول به قلم عباس اقبال آشتیانی یکی از آثار ارزشمند تاریخی است. این کتاب علاوه برمحتوای جذاب تاریخی، سبک علمی و نوین تاریخنگاری را رعایت کرده است و از این رو یک منبع آموزشی نیز به شمار میآید. در این سبک علاوه بر روایت اتفاقات تاریخی، جوانب مختلف یک دوره نظیر سیاست، مسائل اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار میگیرد و هر رویداد با توجه به علتهای مختلف ریشهیابی میشود.
دربارهی کتاب تاریخ مغول اثر عباس اقبال آشتیانی
تاریخ ایران، منابع فارسی و غیر فارسی متعددی دارد که مورخان با ذوق آنها را تدوین کردهاند و در اختیار تاریخ خوانان و تاریخدوستان قرار دادهاند. با این وجود، جای خالی یک کتاب تاریخی جامع دربارهی سرزمین ایران همیشه احساس شده است. تاریخنگاری از یک قرن پیش تحولات بسیاری را تجربه کرده و شکل آن به طور کلی تغییر یافته است. عباس اقبال آشتیانی یکی از مورخین پیشکسوت و بنیانگذار شیوهی نوین نگارش تاریخ است. او در کتاب «تاریخ مغول» تاریخ ایران را از ابتدای غلبهی چنگیز بر ایران تا تاسیس دولت تیموری را روایت میکند محدودهی زمانی بین قرن هفتم تا نیمهی دوم قرن نهم را در برمیگیرد.
عباس اقبال با اقتباس از مورخین و نویسندگان دورهی مغول و تیموری، نحوهی به قدرت رسیدن چنگیزخان مغول، سیاستها، سلاطین و تمدن مغولان زیر ذرهبین قرار داده است و مطالب مختلف را غالبا با لحن و زبان آنها آورده است؛ بنابراین میتوان این کتاب را یک قرائت تاریخی دانست. هدف او از نگارش این کتاب، آموختن روش علمی تاریخنویسی و تالیف منطقی مسائل تاریخی یک دورهی خاص و ارتباط آن با دیگر ملل بوده است.
کتاب تاریخ مغول یک مقدمه و نه فصل دارد. فصل اول به طور خلاصه به اوضاع طبیعی و جغرافیا آسیای مرکزی و شرقی طایفههای ترک و مغول که در این نواحی میزیستهاند پرداخته است. فصل دوم تا هفتم به طور مفصل به ظهور چنگیز خان و ویژگیهای شخصیتی او و سلطنت و سیاست جانشینهای او پرداخته است. فصل هشتم ضعف و سست شدن پایههای حکومت را برشمرده و فصل نهم علم، فرهنگ، صنایع و ادبیات این دو قرن و نیم را مورد تحلیل قرار داده است.
مروری بر فصلهای کتاب تاریخ مغول
مقدمه
فصل اول: مُجمَلی از احوال ممالک آسیا مقارن استیلای مغول
فصل دوم: تشکیل دولت مغول
فصل سوم: سیاست چنگیز و اثرات حمله مغول
فصل چهارم: سلطنت جانشینان چنگیز تا ایام فرماندهی هولاگو
فصل پنجم: لشکرکشی هولاگو به ایران و انقراض خلافت عباسی
فصل ششم: سلاطین مغول ایران
فصل هفتم: ایلخانان ایران
فصل هشتم: فِترَت بین دوره ایلخانی و دوره تیموری
فصل نهم: تمدن، معارف و صنایع در عصر استیلای مغول
دربارهی عباس اقبال آشتیانی نویسندهی کتاب تاریخ مغول
عباس اقبال آشتیانی ادیب، مورخ و نویسندهی سرشناس ایرانی در سال 1275 در شهر آشتیان به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود گذراند، سپس به تهران آمد و به مدرسه دارالفنون مشغول به تحصیل شد. او پس از پایان تحصیلات در همین مدرسه به عنوان معلم به تدریس پرداخت افزون بر آن معاونت کتابخانه عمومی را نیز به عهده گرفت. عباس اقبال پس از مدتی دارالمعلمین عالی را تاسیس کرد و تدریس دروس ادبیات، تاریخ، جغرافیا و علوم سیاسی را بر عهده گرفت. او در سال 1304 به دانشگاه سوربن در کشور فرانسه رفت و تحصیلات خود را در رشتهی ادبیات ادامه داد. عباس اقبال در سال 1313 به ایران بازگشت و از بدو تاسیس دانشگاه تهران به استادی دانشگاه برگزیده شد. او پژوهشگری پرکار و فعال بود که و در طول سالها فعالیت، انتشارات و انجمنهای مختلفی را برای نشر و حفظ متون کهن فارسی تاسیس نمود