|
جامعه ساسانی به صورت طبقاتی اداره می‌شد. جامعه به چهار طبقه موبدان - جنگاوران - دبیران و پیشه وران تقسیم می‌شد.دین رسمی نیز زرتشتی بود و اوستا و زند منابع اصلی حقوقی و دینی حکومتی محسوب می‌شدند. دودمان ساسانی، چهار سده بر ایران، فرمان راند
در مورد ترتیب و نام‌های شاهان ساسانی، بعد از شهربراز، اتفاق نظر بین همه مؤرخین وجود ندارد. پورداود نوشته است که از مرگ خسروپرویز تا به سرکار آمدن یزدگرد سوم یازده تن به شاهی رسیدند. این شاهان نزد برخی از نویسندگان ده تن و نزد برخی دیگر یازده و دوازده تن یاد گردیده‌اند... |
|
اشکانیان در نخستین دهه‌های حکومت خود، بخشی از سنن هلنی که پس از ورود یونانیان در ایران رواج یافته بود را در دربار خود پذیرفتند؛ اما رفته رفته سنت‌های ایرانی بر همتایان هلنی خود غلبه کردند و این دوره شاهد یک نوزایی فرهنگی بود. شاهان اشکانی خود را «شاهنشاه» می‌خواندند که نشانگر ادعای آنان بر جانشینی هخامنشیان است. در واقع شاهان اشکانی به راستی شاهِ شاهان بودند، زیرا تعداد زیادی از شاهان منطقه فرمانروای اشکانی را به عنوان شاهنشاه خود به رسمیت می‌شناختند؛ درحالی که در دوره هخامنشی فرمانروایان محلی توسط دولت مرکزی انتخاب می‌شدند، شاهنشاهی اشکانی تعداد زیادی پادشاهی کوچک و بزرگ را در دل خود جای داده بود که فرمانروایی بر آنان به صورت موروثی دست به دست می‌شد. گرچه تعدادی شهربانی نیز به مانند گذشته وجود داشتند، اما در مقایسه با همتایان هخامنشی خود از خودمختاری کمتری برخوردار بودند. با گسترش قلمروی شاهنشاهان اشکانی، مرکز قدرت این دولت از شرق، به غرب ایران منتقل شد.
نخستین دشمنان اشکانیان، سلوکیان در غرب و سکاها در شمال بودند. اما رفته رفته و با گسترش قدرت آنان به سوی غرب، این دولت وارد ستیز با پادشاهی ارمنستان و در نهایت یک رقابت طولانی با رومیان شد. جمهوری (و سپس امپراتوری) روم و اشکانیان بر سر مسائل متعددی، از جمله انتخاب پادشاه ارمنستان با یکدیگر به رقابت می‌پرداختند. ایرانیان در سال ۵۳ پیش از میلاد به طرز تحقیرآمیزی مارکوس کراسوس را در حران شکست دادند و در ۴۰–۳۹ پیش از میلاد، بخش‌های وسیعی از قلمروی آسیایی رومیان را فتح کردند؛ اما با ضدحمله مارک آنتونی، این مناطق مجدداً به زیر فرمان روم درآمدند. زد و خورد میان ایران و روم در سده‌های بعد و تا پایان دوران ساسانی ادامه پیدا کرد. هرچند، سرانجام این جنگ‌های داخلی بود که زمینه‌ساز ضعف و زوال اشکانیان را فراهم ساخت که منجر به شورش اردشیر بابکان، فرمانروای اصطخر در پارس، گردید.
اردشیر در ۲۲۴ میلادی اردوان پنجم را شکست داد و با ورود به تیسفون، پایان دولت اشکانی را رقم زد. دولت اردشیر، شاهنشاهی ساسانی، برای بیش از چهار سده بر ایران و بخش‌های وسیعی از سرزمین‌های اطراف فرمان راند، تا اینکه در میانه‌های سده هفتم میلادی توسط مسلمانان از بین رفت. با وجود سقوط دولت اشکانی در ایران، شاخه‌های دیگر این دودمان، نظیر اشکانیان ارمنستان و اشکانیان ایبری، تا قرن‌ها بر قفقاز فرمان راندند.
فهرست
ملت آریا
سغد
خوارزم
مرو
هرات
زرنکا
زابلستان یا ارکوشیه
پارته
میدیا
پارسا یا فارس
کرمان
خوزستان
لرستان
کردستان یا سویچره
کادوسی یا گیلان و مازندران
خلاصه تاریخ ایران پیش از اسکندر
و...
