متنی از قرن ششم هجری
کتاب اغراض السیاسة فی اعراض الریاسة متنی گرانقدر از آثار کهن ادب پارسی است با نثری دلکش و نکاتی ظریف که امیران و سیاستمدران را سودمند می‌افتد و اندیشه آنان را نیرو می‌بخشد. ظهیری سمرقندی این کتاب را که به نثر مصنوع است، بر لطایف کلام پادشاهان، فرمانروایان، پهلوانان، فیلسوفان، دانشمندان ایرانی و غیرایرانی، پیامبران و خلیفگان و امامان بنا نهاده، بدین سان که برای هر یک از آن بزرگان گفتاری ویژه نهاده و در آغاز به مدح وی پرداخته، آنگاه یک یا چند سخن به زبان عربی از وی نقل کرده است و پس از ترجمه و شرح آن کلام، داستان‌هایی دراز یا کوتاه به مناسبت مقال آورده و سخن خود را با ابیات فارسی وعربی آراسته است و غالبا هر گفتار را با مدح پادشاه ممدوح خود طمغاج خان به پایان آورده است....
یکی از نویسندگان سدة ششم هـ.ق محمّد بن علی ظهیری سمرقندی است. وی در دولت قلج طمغاج خان، از ملوک خانیه یا آل افراسیاب، صاحب دیوان انشا بوده و آثاری را به نام این پادشاه تألیف کرده است. عوفی در لباب الالباب از ظهیری با عنوان «الصدر الاجل» تمجید کرده و آثار وی را سندبادنامه، اغراض السیاسه و سمع الظهیر برشمرده است.
اغراض السیاسه در شمار بهترین متون سیاسی و اجتماعی فارسی است. ظهیری در این اثر گفتارهای هفتاد و پنج تن از بزرگان جهان: پادشاهان اساطیری و تاریخی ایران، پیامبران، خلفای راشدین، خلفای اموی و عباسی و... را که به زبان تازی است، برگزیده و به زبان فارسی در اسلوب و سبک فنّی، سبک رایج روزگار خود، ترجمه و شرح کرده است.
عوفی درباره درونمایه و محتوای این کتاب چنین نوشته است:
«اغراض الریاسه فی اغراض السیاسه از منشآت اوست، بحری زاخر، موج او جواهر فاخر از ابتدای دولت جمشید تا به عهد سلطنت مخدوم خود لطایف کلام جملگی ملوک بیاورده و آن را شرحی زیبا به عبارتی دلربا داده است...
