سید محمد حسین مهدوی ملقب بهسید مصلح الدین مهدوی (زادهٔ ۱۲۹۴ خورشیدی / ۱۵ محرم ۱۳۳۴ (قمری) - درگذشت ۴ تیر ۱۳۷۴) اصفهان شناس،[۱][۲] نویسنده، پژوهشگر، تاریخ‌نگار، محقق، مدرس، مولف و سرگذشت نگار ایرانی بود.
زندگی‌نامه
سید مصلح الدین مهدوی فرزند «سید شهاب الدین (محمد تقی) نحوی» در بامداد پانزدهم محرم[۳] ـ ۱۳۳۴ در محله بیدآباد اصفهان به دنیا آمد. در سن ۶ سالگی از محبت پدری محروم شده و تحت سرپرستی برادران قرار گرفت.[۴]
تحصیلات
دوران ابتدایی رادر مدرسه اقدسیه و مدرسه گلبهار گذراند و آنگاه برای دوره دبیرستان وارد مدرسه سعدی شد. در کنار دبیرستان، علوم اسلامی را در مدرسه صدر اصفهان دنبال کرد و تا مرحله اجتهاد پیشرفت. در سال ۱۳۱۵ شمسی به تهران مهاجرت کرد و تحصیلات خود را در دانشسرای عالی پی گرفت و از محضر بزرگانی چون سید محمد کاظم عصار، بدیع‌الزمان فروزانفر، احمد آرام، عباس اقبال آشتیانی و صادق رضازاده شفق بهره برد.[۵]
تدریس
پس از این خدمت نظام وظیفه را در اصفهان گذراند. در سال ۱۳۳۱ به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به تدریس در دبیرستان‌های تهران و اصفهان روی آورد.
مصلح الدین مهدوی از آغاز جوانی به پژوهشی گسترده برای گردآوری و تدوین زندگی‌نامه بزرگان، شاعران، علما و هنرمندان اصفهان دست زد و در سایه مطالعات و تحقیقات خود، در شمار صاحب نظران معتبر تاریخ و رجال درآمد تا آنجا که تحسین عالمان بزرگی چون صاحب الذریعة الی تصانیف الشیعة را برانگیخت. شیخ آقابزرگ تهرانی در نقباءالبشر تجلیل شایانی از استاد مهدوی نموده و در مدح ایشان شعری از «سید محمد حسن آل طالقانی» آورده‌است.
در برخی از منابع برای سرگذشت ایشان چنین نقل شده‌است که وی بر اثر فشارهای رضاشاه علیه روحانیت، مجبور به خارج شدن از لباس روحانیت و واردشدن به عرصه تعلیم و تربیت نسل نوجوان و جوان گردید، که البته این موضوع صحت ندارد، ایشان گرچه دارای مدرک اجتهاد و اجازهٔ روایت حدیث بوده‌اند ولیکن هرگز در لباس روحانیت حاضر نشده و همچنین به‌طور کلی با ارتزاق از طریق دین و روحانی بودن مخالف بودند، و چون معلمی را شغل انبیا دانسته و همچنین تربیت پیش از ورود به عرصهٔ آموزش عالی را بسیار حائز اهمیت می‌دانستند، به دبیری دروس ادبیات و تاریخ در دبیرستان‌ها روی آوردند. وی می‌گوید:[۶]
سعی می‌کردم هرگز بدون وضو پای در کلاس درس نگذارم.
اساتید
حاج شیخ محمد حسین فاضل تونی
حاج سید صدرالدین هاطلی کوهپایه‌ای
محمد علی معلم حبیب آبادی
سید محمد کاظم عصار در تهران
ملا محمد همامی لنجانی
حاج میرزا محمد باقر امامی
حاج میرزا محمد حسن قاضی عسگر معروف به داور پناه
سیدعلی نور بخش
شیخ محمد علی جبل عاملی سدهی
میرزا علی اصغر شریف
آثار
ابطال الصفا در ذکر اسامی شهداء کربلا (ع)، مطبوع.
اخلاقیات، در ذکر احادیث اخلاقی.
احادیث مربوط به اهل البیت (ع) منقول از کتاب ذکراخبار اصفهان.
احادیث مربوط به اهل البیت (ع) منقول از کتاب میزان الاعتدال.
اربعین در فضائل امیرالمؤمنین (ع) منقول از تاریخ الخلفاء، سیوطی.
ارشاد الناس در شرح حال شیخ عباس مصباح دستگردی، اصفهان.
ارمغان اصفهان در شرح حال آیت‌الله حاج میر سیدعلی بهبهانی، مطبوع.
اشعریین قمیین در ذکر اسامی جمعی از اشعری‌های قمی.
اصفهان یا دارالعلم شرق (تاریخ مدارس دینی اصفهان)، مطبوع.
اعراب کلمات مشکله قرآن مجید.
امامزاده‌های اصفهان.
بهترین و بدترین طبق احادیث.
بهشت و جهنم در اخبار.
به یاد کربلا (ترجمه).
بیان المفاخر در شرح حال حاج سید محمد باقر حجت‌الاسلام شفتی، دو جلد مطبوع.
تاریخ تشیع مردم اصفهان.
تاریخ علمی واجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر[۷][۸]
تاریخ سامرا، مطبوع.
تاریخ کاظمین.
تاریخ مختصر مدارس دینی اصفهان (مقاله).
پنج جلد کتاب فقه جهت دبیرستان‌ها، تألیف شده به اتفاق چند تن از دبیران.
تاریخچه محله خواجوی اصفهان، مطبوع.
تحفةالسفر یا سفرنامه گلپایگان و . . .
تذکره شعرای معاصر اصفهان، مطبوع.
تذکره شعرای اصفهان.
جزوه منطق و فلسفه جهت کلاس‌های ششم دبیرستان.
جغرافیای اصفهان (اسامی محلات و دهات اصفهان در کتاب ذکر اخبار اصفهان).
چهارکتاب در شرح حال و کلمات قصار حضرات چهارده معصوم (ع).
چهل حدیث دربارهٔ علم و علماء.
چهل حدیث نبوی (ص).
حائریون، در ذکر جمعی از علمای مدفون در کربلا.
خاندان حاج محمد ابراهیم کلباسی.
خاندان میر محمد باقر داماد.
خاندان خجندی = خاندان خجندیان یا آل خجند.
خاندان شفرویه یا آل شفروه.
خاندان شیخ الاسلام اصفهان (ملا محمدباقر سبزواری و اعقاب او)، مطبوع.
خاندان میرزا محمد علی حسینی قائنی، اصفهان.
خوانین بختیاری.
دانشمندان و بزرگان اصفهان، مطبوع.
رجال اصفهان (حواشی بر تذکرة القبور تألیف آخوند ملا عبدالکریم گزی).
زندگی‌نامه آقا باقر خوراسگانی (شاه باقر پادشاه سه روزه).
زندگی‌نامه علامه محمد باقر مجلسی، دوجلد مطبوع.
زندگی‌نامه امامین همامین عسکریین، (ع) مختصر و مطبوع.
زندگی‌نامه آیت‌الله حاج آقا حسین بروجردی، مطبوع.
زندگی‌نامه سید هاشم علامه بحرانی، فارسی.
زینبیه اصفهان (زینب دختر گرامی حضرت موسی بن جعفر (ع))، مطبوع.
سادات بهشتی اصفهان.
سیری در تاریخ تخت فولاد اصفهان یا لسان الارض، مطبوع.
شعرای قاجاریه.
صحیفه جوادیه (ادعیه منسوب به حضرت جواد (ع))، مطبوع.
عطیة الجواد (ع)، شرح زندگی و کلمات قصار حضرت جواد الائمه (ع).
نهایةالآمال و الامانی در شرح حال سید هاشم علامه بحرانی، عربی.
علماء و حکماء و فقهاء و . . . اصفهان، قریب ۲۰ هزارنفر. (اعلام اصفهان ۲ جلد آن مطبوع).[۹]
فدک و سیر تاریخی اصفهان.
فهرست شعرای کتاب مدایح معتمدیه.
فهرست علماء و حکماء قمشه (شهرضا).
قرآن شریف و احادیث اهلال بیت (ع).
کلمات معصومین.
گنجینه (مجموعه کشکول مانند).
گوهر گرانبها در تاریخ وفات علما.
متفرقات (مجموعه کشکول مانند).
مجموعه‌ای ازآیات قرآن و تقسیم‌بندی موضوعی آن.
محدثین شیعه از مردم اصفهان.
مزارات اصفهان ـ مدفونین در داخل شهر و برخی از روستاها غیر تخت فولاد، مطبوع.[۱۰]
مستبصرین (کسانی که مسلمان نبودند یا شیعه نبودند و توفیق مسلمان و شیعه شدن یافتند).
مشاغل و صف الاصناف.
مشایخ و اساتید حافظ ابو نعیم اصفهانی.
مصلح الدین، کسانی که نام شان یا لقبشان مصلح الدین است.
نام‌های زیبا (ترکیبات نام‌های: الله، محمد، علی، . .).
وفیات الاعلام.
یادنامه سید بحرالعلوم میرداماد، مطبوع.
شرح حال علماء، به صورت رساله مستقل در ۳۰ جزءتهیه شده‌است.[۱۱]
