شیخ محمد بن یحیی بن علی گیلانی لاهیجی نور بخشی ملقب به شمس الدین و متخلص به اسیری از مردم لاهیجان گیلان در نیمه اول قرن نهم هجری تولد یافت. او نویسنده شرح معرف گلشن راز (اثری که انجیل تصوف ایران شمرده می‌شود) است و در عین حال که صوفی نام آوری بود، به مذهب شیعه هم تعلق داشت
در کتب تذکره نیز مختصر اشاراتی به وی شده‌است، مهمترین و مفصل ترین شرح حال وی را تحفه سامی در حدود نیم صفحه گزارش کرده‌است. تذکره‌های بعدی تماماً پاره‌هایی از همان را گرفته و تکرار کرده‌اند (منشأ اطلاعات در کتب تاریخی هم همین طور است). بنا بر آنچه تحفه سامی آورده، قاضی شمس الدین معلم پس از مدتی کوتاه که منصب صدارت را عهده دار بود از صدارت کناره گرفت:
مولدش در لاهیجان گیلان است در محلی که صاحب قران مغفور در آنجا تشریف داشته‌اند، از آنجا به ملازمت ایشان به عزم جهانگیری علم افراشته، در ابتدای ظهور دولت این دودمان عظیم الشأن منصب صدارت ممالک محروسه تعلق به ایشان داشته، بعد از آن اندک مدتی ترک آن کرده به حال خود می‌بودند و بعضی اوقات به تعلیم اکثر شاهزادگان سوای ِمن اشتغال می‌نمود ودر این ولا که سن شریفش از نود متجاوز است، ترک علایق و عواید کرده، اوقات در طاعات و عبادات صرف می‌کند. این مطلع را حسب حال خود می‌گفت:
جوانی رفت در راه تو، پیر روزگارم من
گرفتار بلا و درد و آه بی شمارم من
شمس الدین محمد معلم متجاوز از ۹۰ سال عمر کرد، ذوق شعری داشت و دیوان شعری نیز از خود به یادگار گذاشته‌است . چنان که در منتخب الاشعار – که مؤلفش ناشناخته‌است و در در آن سرگذشت سرایندگان با قطعاتی از شعرهای فارسی آنان آمده‌است - در شمار قاضیانی که شعر می‌سروده‌اند از «قاضی شمس الدین معلم لاهیجانی صدر شاه اسماعیل» نیز نام به میان آمده است
