دیوان کامل محمد قلی سلیم تهرانی

شامل غزلیات، قصاید، مثنویات، قطعات و رباعیات بامقدمه‌ای درتحقیق احوال و آثار شاعر

محمد قلی بیگ از شاعران نازک خیال تهران بود . او نیز مانند سایر شعرای ایران در زمان شاهجهان به هندوستان رفت و مقام و مرتبتی بلند یافت . بیشتر اشعارش به سبک هندی ساخته شده و بسیار ظریف و دلنشین است. در سرودن اقسام شعر و آوردن مضامین بکر و تازه دستی داشته است .
میرزا محمد طاهر نصر آبادی مینویسد :
غرض که روانه هند در خدمت اسلام خان وزیر اعظم قرب بهمر سانیده در مدح او شعر بسیار گفته اگر چه شهرتی در اخذ معنی مردم دارد اما معانی غریب و لطیف هم زاده طبع خود دارد. سلیم در سال 1026 - 1057 هجری - در هند بدرود جهان گفت

رشکم ز گفتگوی تو خاموش می کند
نامت نمی برم که دلم گوش می کند

با چشم تر به یاد تو رفتیم زین جهان
چون طفل خردسالی که گریان به خواب رفت

به گوشه ای بنشین و ز نفس ایمن شو
ز سگ خلاص نگردید تا گدا ننشست

به صورتی که توئی کمتر آفریده خدا
را کشیدم و دست از قلم کشیده خدا

وى در طرشت تهران متولد شد و نخستین ایام شاعرى وى در لاهیجان سپرى شد و در آن جا با ملا واصب قندهارى و ملا حسینا متخلص به صبوحى معاشر بود. پس از مدتى در اصفهان به سر برد و سرانجام در شیراز به خدمت امام قلى خان والى فارس رسید. پس از چندى به هندوستان رفت و از ملازمان میرعبدالسلام مشهدى- اسلام خان- شد و بعد از چند سال ملازمت و ستایش بزرگان آن سامان در کشمیر انزوا اختیار کرد و در همان جا درگذشت و در مزارالشعراء کشمیر دفن شد. از آثار وى: «دیوان» اشعار که مشتمل بر حدود دو هزار بیت است و مثنوى‏هاى «قضا و قدر» و «وصف کشمیر».
سبک شعر سلیم تهرانی همان سبک مشهور هندی بود . می توان گفت که سلیم تهرانی بعد از صائب تبریزی و کلیم کاشانی یکی از بهترین سرایندگان این سبک بود . سلیم تهرانی اشعارش را بسیار ظریف و دلنشین می سروده است . سلیم تهرانی در سرودن اقسام شعر و آوردن مضامین بکر و تازه دستی داشته است . ملک شاه حسین سیستانی در تذکرۀ خیرالبیان ( 1016 _ 1019 ) اشاره ای به زادگاه و طرز بیان سلیم تهرانی دارد .

در گلستان جهان ، هر مرغ نالان خود است
هر گلی درماندۀ حال پریشان خود است

آسمان را خوش نمی آید ، غم ما را مخور
هر که با ما دوست گردد ، دشمن جان خود است

نیست از روی طرب چون موج می خندیدنم
خنده ام چون غنچه بر چاک گریبان خود است

پادشاهان را اگر باشد غروری ، دور نیست
هر که را موری برد فرمان ، سلیمان خود است

رزق همچون توشۀ ره ، هر کسی را همره است
بر سر خوان شهان درویش مهمان خود است

در تجرّد نیست دل را حاجت تکلیفِ عشق
زحمت ای رهزن مکش ، دیوانه عریان خود است

جام می در کف ، نگاهی می کند بر لاله زار
می توان دانست در فکر شهیدان خود است

عاشق از پهلوی دل دایم کشد زحمت سلیم
همچو غنچه زخم های ما ، ز پیکان خود است