مارسل اوگوست دیولافوا( 1843ـ 1920م) که مهندس راه و ساختمان و باستان‌شناس بود و به همراه همسرش ـ مادام ژان دیولافوا ـ از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوشهای باستان شناسی سه بار به ایران سفر کردند .
مادام دیولافوا مطالعات و مشاهدات اجتماعی و یافته‌های باستانشناسی خود و همسرش را به صورت یادداشت‌های روزانه جمع‌آوری نمود و در دو کتاب جداگانه انتشار داد .
کتاب حاضر در واقع کتاب دوم و مشتمل بر یادداشت‌های سفر دوم و سوم آنهاست که سالهای 1886ـ 1884م را در برمی‌گیرد .
این سفر در دوره قاجار و همزمان با سلطنت ناصرالدین شاه( 1313ـ 1264ه.ق) صورت گرفت ;از این رو اثر حاضر یکی از منابع مفید برای تحقیق در تاریخ دوره قاجاریه, به ویژه عصر ناصری و آشنایی با اوضاع و احوال اجتماعی, فرهنگی, سیاسی و اقتصادی مردم ایران در عصر مذکور به شمار می‌رود .
طرح‌ها, نقاشی‌ها و عکس‌هایی که مولف از اماکن و اشخاص مختلف تهیه کرده در کتاب به چاپ رسیده است .
مادام ژان دیولافوا (به فرانسوی: Jane Dieulafoy) همسر مارسل اوگوست دیولافوا (۱۸۴۳–۱۹۲۰)، مهندس راه و ساختمان و باستان‌شناس فرانسوی بود و به همراه همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوشهای باستانشناسی سه بار به ایران سفر کردند. اولین مسافرت آن‌ها در سال ۱۸۸۱ به بنادر جنوبی ایران صورت گرفت. مادام دیولافوا مطالعات و مشاهدات اجتماعی و یافته‌های باستانشناسی همسرش را به صورت یادداشت‌های روزانه جمع‌آوری کرد و در دو کتاب جداگانه انتشار داد.
محتویات
۱ دستاوردها و کتاب‌ها
۲ کاوش‌ها و یافته‌ها
۳ ترجمه به فارسی
۴ نگارخانه
۵ جستارهای وابسته
۶ منابع
۷ پیوند به بیرون
دستاوردها و کتاب‌ها
کتاب اول با نام مسافرت دیولافوا در ایران و شوش و کلده است. این کتاب یکی از منابع مفید برای تحقیق در تاریخ دوره قاجاریه به ویژه سالهای سلطنت ناصرالدین شاه، و آشنایی با اوضاع اجتماعی و اقتصادی مردم ایران در عصر مذکور به‌شمار می‌رود. طرح‌ها و نقاشی‌ها و عکس‌هایی که مؤلف از مکان‌ها و اشخاص تهیه کرده در کتاب به چاپ رسیده‌است.[۱]
کتاب دوم مشتمل بر یادداشت‌های سفر دوم و سوم آنهاست و سالهای ۱۸۸۴ تا ۱۸۸۶ را در بر می‌گیرد.[۲]
دیولافوا در در ۲۰ اکتبر ۱۸۸۶ لژیون دونور را دریافت کرد.
کاوش‌ها و یافته‌ها
اشیای باستانی پرشماری بوسیلهٔ این زوج از کاخهای هخامنشی داریوش بزرگ و اردشیر دوم در شوش به موزهٔ لوور پاریس انتقال یافت، که اکنون در معرض نمایش قرار دارد.
گفته می‌شود که هنگام انتقال اشیاء یافته شده به فرانسه آسیب‌های بسیاری را بر یافته‌های کاوشهای باستانشناسی ایران وارد ساخته‌است. ژان دیولافوا در کتاب خاطراتش راجع به کاخ آپادانای شوش می‌گوید:
دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر پیدا شده‌است با تاسف تماشا می‌کردم، در حدود دوازده هزار کیلو وزن دارد! تکان دادن چنین تودهٔ عظیمی غیرممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی بدست گرفتم و بجان حیوان سنگی افتادم. ضرباتی وحشیانه به‌او زدم. سر ستون در نتیجه ضربات پتک مثل میوهٔ رسیده از هم شکافت…[۳]
ترجمه به فارسی
دو سفرنامهٔ ژان دیولافوا به زبان فارسی ترجمه و با مشخصات زیر به چاپ رسیده‌است:
از قفقاز تا پرسپولیس، ترجمهٔ محمد مجلسی، تهران: دنیای نو، ۱۳۹۲.
سفرنامه… تا پ‍خ‍ت‍ه. ش‍ود خ‍ام‍ی (سفرنامهٔ خ‍ارج‍ی‍ان‍ی که از ایران دی‍دار ک‍رده‌ان‍د)، ب‍ه‌اه‍ت‍م‍ام م‍ن‍وچ‍ه‍ر دان‍ش‌پ‍ژوه، ۲ جلد، ج ۱: اب‍ن‌ب‍طوطه، م‍ارک‍وپ‍ول‍و، ب‍رادران ش‍رل‍ی، ش‍اردن، ف‍لان‍دن، ک‍ن‍ت دوگ‍وب‍ی‍ن‍و، دیولافوا، ج ۲: پ‍ی‍ر ل‍وت‍ی، ج‍ک‍س‍ن، آی‍رون‍س‍ای‍د، م‍ری‍ان س‍ی، ک‍وپ‍ر، تهران: ث‍ال‍ث و م‍رک‍ز ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‍ی گ‍ف‍ت‍گ‍وی ت‍م‍دن‌ه‍ا، چاپ اول: ۱۳۸۰.
ایران کلده و شوش، علیمحمد فرهوشی، تهران: مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۶۹؛ چاپ دوم: ۱۳۸۵.
ایران کلده و شوش (با ۳۳۶ ک‍ل‍ی‍ش‍ه روی چ‍وب از روی ع‍ک‍س‌ه‍ای مؤلف و دو ن‍ق‍ش‍ه پاریس ۱۸۸۷)، ترجمهٔ علیمحمد فرهوشی (م‍ت‍رج‍م ه‍م‍ای‍ون)، وی‍راس‍ت ۲ با ت‍ج‍دی‍دن‍ظر ک‍ام‍ل و ترجمه اف‍ت‍ادگ‍ی‌ه‍ا و ف‍ه‍رس‍ت‌ه‍ا به ک‍وش‍ش ب‍ه‍رام فرهوشی، تهران: خیام، ۱۳۶۱؛ تهران: ق‍ص‍ه‌پ‍رواز، ۱۳۷۸؛ تهران: اف‍راس‍ی‍اب، ۱۳۸۱؛ تهران: دنیای کتاب، ۱۳۸۲.
سفرنامه: خ‍اطرات کاوشهای باستانشناسی شوش ۱۸۸۴–۱۸۸۶، ترجمه ای‍رج فرهوشی، تهران: دانشگاه تهران، م‍ؤس‍س‍ه انتشارات و چاپ، ۱۳۷۶.
