فوزیه

فوزیه فؤاد، شاه‌دخت مصر و نخستین همسر محمدرضا پهلوی (به عربی: فوزیة بنت الملک فؤاد) (۱۴ آبان ۱۳۰۰ اسکندریه، مصر – ۱۱ تیر ۱۳۹۲، اسکندریه[۱][۲]) شاهزاده‌ای مصری، خواهر ملک فاروق پادشاه مصر و نخستین همسر محمدرضا شاه پهلوی بود.

عناوین
شاه‌دخت فوزیه مصر و ایران

عنوان مرجع علیاحضرت ملکه فوزیه پهلوی
عنوان دیگر بانوفوزیه در کنار همسرش محمدرضا پهلوی و دخترشان شاهزاده شهناز پهلوی.محتویات

۱ تبار و تولد
۲ ازدواج فوزیه و محمدرضا پهلوی
۳ دومین ازدواج
۴ یادمان‌ها
۵ نگارخانه
۶ جستارهای وابسته
۷ پیوند به بیرون
۸ منابع

تبار و تولد

فوزیه در ۵ نوامبر ۱۹۲۱ در کاخ راس التین در اسکندریه چشم به جهان گشود. وی بزرگترین دختر ملک فؤاد یکم و همسر دومش نازلی صبری بود. فوزیه شهروند مصر ولی از تبار چرکسی، آلبانیایی و فرانسوی بود. او از دودمان پادشاهی محمدعلی پاشا بود. خاندان محمدعلی از تبار آلبانیایی بودند که در زمان فرمان‌روایی عثمانیها در مصر به مدارج بالا رسیدند.[۳] جد مادری او جنرال محمد شریف پاشا نخست‌وزیر و وزیر خارجه و یکی دیگر از اجداد او سلیمان پاشا از افسران ارتش ناپلئون بود که به اسلام گروید و نظارت بر بازسازی ارتش مصر را به عهده گرفت.[۴] پرنسس فوزیه تحصیلکرده سوئیس بود و به زبانهای انگلیسی و فرانسه علاوه بر عربی مسلط بود. او از نظر زیبایی اغلب با ستارهایی مثل ویوین لی و هدی لامار مقایسه می‌شد.[۵][۶]

ازدواج فوزیه و محمدرضا پهلوی

ازدواج او با محمدرضا به هنگام ولیعهدی او در تاریخ ۱۶ مارس ۱۹۳۹ (۲۵ اسفند ۱۳۱۷) در قاهره انجام گرفت. پس از برگشت از ماه عسل، مراسم ازدواج در تهران نیز تکرار شد. بزرگترین مشکل برای این ازدواج، اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی ایران بود که بر اساس آن مادر ولیعهد الزاماً باید ایرانی‌تبار می‌بود. مجلس در اقدامی بی‌سابقه نه تنها به فوزیه تابعیت ایران داد، بلکه او را ایرانی‌تبار نامید.[۳][۷]

فوزیه در دوران ولیعهدی محمدرضا پهلوی به مدت یک سال همراه با همسرش در کاخ مرمر تهران اقامت داشتند. دو سال بعد محمدرضا جانشین پدرش رضاشاه شد. با آغاز سلطنت محمدرضا، روابط سرد میان این زوج به سرعت رو به تیرگی نهاد. حاصل ازدواج محمد رضا با فوزیه دختری به اسم شهناز بود. ازدواج فوزیه و شاه ایران به جدایی انجامید. ثبت رسمی طلاق در مصر به سال ۱۹۴۵ و در ایران به سال ۱۹۴۸ انجام شد.[۸]

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فوزیه موجود است.

دومین ازدواج

بعد از آن فوزیه در ۲۸ مارس ۱۹۴۹ با سرهنگ اسماعیل حسین شیرین‌بک وزیر دفاع و فرمانده نیروی دریایی سابق مصر و از بستگان خود در قاهره ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های نادیا و حسین بود. با کودتای ضد سلطنتی ۱۹۵۲ در مصر، عنوان شاهزادگی از فوزیه گرفته و ثروتش نیز مصادره شد اما او عموماً برای احترام شاهدخت فوزیه خوانده می‌شد. او پس از آن حاضر به ترک کشورش نشد و به همراه همسرش در اسکندریه زندگی می‌کرد. فوزیه هیچ‌گاه در مورد دوران ملکه بودنش مصاحبه‌ای نکرد و خاطراتش را منتشر ننمود.[۳]

سرانجام فوزیه در ۱۱ تیر ۱۳۹۲ درسن ۹۱ سالگی و در مصر درگذشت و در شهر قاهره به خاک سپرده شد. او مسن‌ترین عضو خاندان مخلوع محمدعلی پاشا بود که در مصر زندگی می‌کرد.

یادمان‌هادر شهر تهران یکی از میادین مرکزی شهر به نام وی (میدان فوزیه) نامیده شد که پس از جدایی او از محمدرضاشاه پهلوی به «میدان شهناز» و پس از انقلاب به میدان امام حسین تغییر نام یافت.

فوزیه و محمدرضا پهلوی

.مراسم عروسی فوزیه و محمدرضا پهلوی در کاخ عابدین قاهره. از چپ: ملک فاروق (برادر عروس)، فوزیه، محمدرضا پهلوی، ذوالفقار پاشا (قاضی دیوان عالی مصر)، احمد حسنین پاشا و شریف صبری پاشا (دایی عروس)
مجلس عروسی ملکه فوزیه و محمدرضا پهلوی در کاخ عابدین. عروسی دو عضو خانواده سلطنتی ایران و مصر، رویداد مهم و برجسته‌ای در تاریخ روابط ایران و مصر بود.محمدرضا پهلوی ولیعهد ایران و فوزیه بنت فؤاد شاهزاده مصری در سال ۱۳۱۷ با هم ازدواج کردند. این ازدواج در نهایت مدتی پس از به سلطنت رسیدن محمدرضا به طلاق می‌انجامد.

محتویات

۱ انتخاب فوزیه
۲ قانون اساسی
۳ ازدواج
۴ طلاق
۵ متن نامه درخواست طلاق فوزیه
۶ متن اعلام طلاق از طرف شاه
۷ پیوند به بیرون
۸ منابع

انتخاب فوزیهنوشتار اصلی: فوزیهدر سال ۱۳۱۷ مسئله ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه بنت فؤاد مطرح گردید. او زیبایی چشمگیری داشت که حتی نظر هالیوود را نیز به خود جلب کرده بود.[نیازمند منبع] خانواده اش ترکیبی از نژادهای مصری، آلبانیایی و فرانسوی بود [نیازمند منبع]. فوزیه و محمدرضا سه سال قبل ملاقاتی کاملاً تصادفی و بسیار کوتاه در سوئیس داشتند.[نیازمند منبع][۱]

قانون اساسی

بزرگترین مشکل برای این ازدواج، اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی ایران بود که بر اساس آن مادر ولیعهد الزاماً باید ایرانی تبار می‌بود. مجلس در اقدامی بی‌سابقه نه تنها به فوزیه تابعیت ایران داد، بلکه او را ایرانی تبار نامید.[۱][۲]

ازدواجملکه فوزیه، همسرش محمدرضا شاه و دخترشان شهناز
از راست: محمدرضا پهلوی، ملکه نازلی مادر فوزیه، رضاشاه و فوزیهمراسم خواستگاری بلافاصله توسط نمایندگان ویژه پیگیری شد و محمدرضا پهلوی برای اجرای مراسم عقد کنان به مصر رفت. کاخ قبه برای اقامت او و همراهان در نظر گرفته شد. محمدرضا به همراه فوزیه، نازلی (مادر زنش) و هیئت همراه در فروردین ماه ۱۳۱۸ به تهران بازگشت. اقامت کوتاه خانواده فوزیه در تهران موجب بروز چالشهایی با رضاشاه شد.[نیازمند منبع][۱]

در تاریخ ۱۵ مارس ۱۹۳۹ میلادی، محمدرضا پهلوی با شاه‌دخت فوزیه فؤاد، در کاخ عابدین ازدواج کرد. پس از ازدواج، رابطه رضاشاه با عروسش بسیار خوب بود. به‌طوری‌که بجز در سفر، هیچگاه بدون حضور وی نهار خانوادگی نخورد.[نیازمند منبع] شمس نیز زیاد مراعات فوزیه را می‌کرد؛ ولی رابطه اشرف با عروس جدید چندان دوستانه نبود.[نیازمند منبع][۱][۳]

طلاق

۶ سال پس از اين وصلت فرخنده كه روزنامه اطلاعات روز۲۵ اسفند۱۳۱۷ آن را «آيين عقد و كابين دو كوكب فروزنده شرق» خواند، بنابر دلايل گوناگون، از جمله اتهام هرزگي به فوزيه از سوي اشرف پهلوي و نبود پايبندي به پيوند زناشويي و ايراد اتهام خيانت از سوي دو طرف به يكديگر، سرانجام جدايي دو كوكب فروزنده شرق! را رقم زد. فوزيه فواد كه در سال ۱۳۲۳ايران، همسر و دختر خود شهناز را ترك گفته و به مصر بازگشته بود، در سال ۱۳۲۴با ارسال نامه اي به دربار، از مقام شهبانويي ايران كناره گرفت. طلاق یک ملکه

فوزیه به فعالیت‌های اجتماعی چندان علاقه‌ای نداشت.[نیازمند منبع] روابط او نیز منحصر به میهمانی‌های پر تکلف درباری بود.[نیازمند منبع] تنها میهمانانی که مرتباً به دعوت فوزیه به کاخ می‌آمدند، سفیر مصر و همسرش بودند.[نیازمند منبع] اولین فرزند محمدرضا برخلاف توقعات،[نیازمند منبع] دختر شد و نام او را شهناز پهلوی (بعدها همسر اردشیر زاهدی) گذاشتند.[۱][۳]

با درگذشت رضاشاه در آفریقای جنوبی، جسد وی از مسیر مصر به تهران آمد. جنازه برای مدتی (تا زمان آماده شدن آرامگاه شاه عبدالعظیم) در مسجد رفاعی به امانت گذاشته شد. در این مدت شمشیر جواهر نشان و مدالهای وی به سرقت رفت. همه مطلع بودند که ملک فاروق به چنین چیزهایی برای تکمیل کلکسیونهای شخصی اش نیاز و علاقه فراوانی دارد.[نیازمند منبع] این ماجرا و رابطه عاشقانه اشرف با یکی از مخالفان رژیم خدیوی مصر، نقطه آغاز درگیریهای لفظی، توهین‌ها و تحقیرها به فوزیه بود.[نیازمند منبع][۱] فوزیه ظاهراً برای استراحت و تمدد اعصاب به مصر رفت و دیگر هیچگاه بازنگشت. محمدرضا به‌طور غیابی وی را طلاق داد.[۱][۳]

متن نامه درخواست طلاق فوزیه

همسر عزیزم

از عالیجناب سفیر مصر در ایران شنیدم که شما مایل هستید مستقیماً از طرف من بشنوید که مایل به پایان دادن به زندگی زناشوئی خود هستم… در حقیقت من چنین تصمیمی را گرفته‌ام و به سفیر شما در مصر اطلاع داده‌ام و این یادداشت تأکیدی است بر این تصمیم نهایی من…

ازدواج ما، برای اعلیحضرت و من، آن سعادتی را که حق هر دوی ماست، به ارمغان نیاورد و بعد از تفکر زیاد به این نتیجه رسیدم که تنها طلاق است که می‌تواند سعادت ما را به صورت جداگانه تأمین کند. از شما درخواست می‌کنم موافقت کنید نقطه پایانی را به این وضع که ادامه بیشتر آن امکان ندارد، بگذاریم. من می‌دانم که طلاق برای هر دوی ما دردآور است ولی ما باید در راه کشورهای خود فداکاری کنیم. محمدرضا پهلوی می‌توانند همیشه در انتظار دوستی صادقانه اینجانب باشند. از درگاه خداوند خواهان سعادت آن شاه و رفاه کشورتان هستم.
امضاء: فوزیه احمد فواد[نیازمند منبع]

متن اعلام طلاق از طرف شاه

متن اعلام طلاق از دربار ایران که محمدرضا خود شخصاً از رادیو برای ملتش خواند:

سه سال پیش ملکه فوزیه بنا به دلایل پزشکی ایران را ترک گفتند و اخیراً تقاضای طلاق کرده‌اند، زیرا اقامت معظم لها در تهران برایشان از نظر سلامت جسمانی مضر است. در اجابت به این درخواست، ما محمدرضا پهلوی شاه ایران طلاق خود را از همسرم فوزیه اعلام می‌کنیم… این طلاق در روابط ایران و مصر اثری نخواهد داشت، بلکه این روابط بهتر از گذشته خواهد بود..