حکیم اجل خاقانی شروانی
تحفه العراقین یکی از آثار ادبی به جای مانده از خاقانی شاعر پارسی گوی ایرانی است. این کتاب مجموعه اشعاری در قالب مثنوی است که در وزن مفعول مفاعلن فعولن سروده شده است.خاقانی آن را درباره سفر حج خود به نظم کشیده است.مثنوی تحفة العراقین که به گفته خاقانی در چهل روز سروده شده است، شرح مسافرت شاعر به عراق عجم و عراق عرب است.
خاقانی از بزرگ‌ترین قصیده سرایان ادب پارسی است که بیش از هر چیز به دلیل قدرت تصویرگری و خیال‌پردازی در اشعارش و نیز استفاده از تشبیهات و ترکیبات تازه، ستوده شده است. شعر او فنی و دشوار است و نزد وی پروراندن شکل و صورت بیان بیش از محتوای آن که بیشتر در پیچیدگی‌های بیانی از دسترس دور شده، اهمیت دارد. از وی جز دیوان شعر، منظومه تحفة العراقین و منشآت او به نثر باقی مانده است. مدح پادشاهان و بزرگان سیاسی و علمی و ادبی، گلایه از روزگار، حبسیه، مرثیه، زهد و عرفان، و بزم و وصف طبیعت از مفاهیم پر تکرار شعرهای خاقانی است.
در اواخر اثر اطلاعاتی از زندگی شخصی شاعر آمده است. در متن کتاب از آن با نام "تحفة الخواطر و زبدة الضمائر" یاد شده است و گویا تذکره نویسان متناسب با موضوع اثر آن را به نام تحفة العراقین ثبت نموده اند. از برخی اشعار آن چنین استنباط می شود که این اثر پس از مراجعت شاعر از سفر مکه سروده شده است. خاقانی شروانی به غالب علوم و فنون ادب زمان خویش تسلط کافی داشته و اصطلاحات این علوم را در اشعار خویش و در کتاب پیش رو نیز به کار برده است.
در نتیجه بسیاری از این اشعارپیچیده و محتاج به شرح و تفسیر هستند. "دکتر یحیی قریب" در تصحیح و مقابله این کتاب از نسخه های خطی مجموعه های مختلفی چون کتابخانه عبدالعظیم قریب و کتابخانه حسین ملک بهره برده است.
